نویسنده: اندرو هاموند (یکی از اعضای اندیشکده سیاست خارجی ال اس ای آیدیاز در دانشکده علوم اقتصادی لندن)

ژایر بولسونارو، رئیس جمهوری برزیل اخیرا پس از دیدار با دونالد ترامپ محافظه کار پوپولیست همتای خود در ایالات متحده به شیلی سفر کرد. این واقعیت که این دو، رهبر دو دموکراسی قدرتمند در آمریکا هستند، نشان دهنده یک تمایل گسترده جهانی است. طبق تحقیقات جهانی، حدود 2 میلیارد نفر از جمعیت جهانی اکنون تحت دولت رهبران پوپولیستی اینچنینی زندگی می کنند.

پیوند نزدیک و شخصی ترامپ و بولسونارو که گاهی اوقات او را «ترامپ استوایی» می خوانند، در نتیجه این حقیقت که او هم از طریق تاکتیک های مبارزات انتخاباتی مشابه ترامپ یعنی حمله به سازمان های چند ملیتی، «رسانه جعلی» و مهاجرت در برزیل پیروز شد، تقویت شده است. و این پیروزی انتخاباتی خود یک نمونه کوچک از تغییر و تحولات در چشم انداز سیاسی جهانی است که در «پایگاه داده های پوپولیسم جهانی» ثبت شده است. این پایگاه داده ها مباحثات پوپولیستی را به طور جامع ردیابی می کند.

طبق داده های منتشر شده در اوایل ماه جاری، شبکه بین المللی افراد دانشگاهی  با تحلیل متن سخنرانی های رهبران کلیدی در 40 کشور جهان اعلام کردند که پوپولیسم پس از حدود 2 دهه در حال ظهور است. این تحقیق نشان داده که حدود 20 سال پیش، تنها تعداد انگشت شماری از کشورها از جمله ایتالیا، آرژانتین و ونزوئلا با بیش از 20 میلیون جمعیت، رهبرانی پوپولیست داشتند. طبق تحقیقات پایگاه داده های پوپولیسم جهانی، این گروه نسبتا کوچک پوپولیست در سال های منتهی به بحران مالی جهانی از سال 2006 تا 2009 گستره فعالیت خود را گسترش دادند. اما تا نیمه دهه گذشته و در پی انتخاباتی که امسال ترامپ و بولسونارو را روی کار آوردند، پوپولیسم هنوز ظهور نیافته بود. ظهور پوپولیسم در 2 دهه گذشته یک نمونه از چندین مورد ظهور آن در صد سال گذشته به شمار می رود. برای نمونه، پیشترها پوپولیسم در برخی کشورها از جمله ایالات متحده یک پدیده عادی و تکرار شونده به شمار می رفته است.

با این حال، تحقیقات اخیر نشان می دهد که این آخرین موج پوپولیسم که بحران مالی بین المللی به آن دامن زده، رد پای بزرگ تری نسبت به گذشته بر جا گذاشته است. امروز حدود 2 میلیارد نفر تحت رهبری یک سیاستمدار «تا حدودی / نسبتا پوپولیست»، «پوپولیست» یا «پوپولیست افراطی» هستند که از 120 میلیون نفر در اوایل دهه 2000 خیلی بیشتر است. در این تحقیقات رهبران دیگری همچون آنده مانوئل لوپز اوبرادور رئیس جمهوری مکزیک و ناراندرا مودی نخست وزیر هند را نیز از کمپ پوپولیست ها به شمار آورده است.

یکی دیگر از یافته های کلیدی این تحقیقات به تفاوت های سایه پوپولیسم در سراسر جهان مربوط می شود. برای نمونه، پوپولیسم آمریکای جنوبی به سمت سوسیالیسم گرایش دارد در حالی که پوپولیست های کنونی در اروپا بیشتر به راست میانه متمایل هستند.

توسعه پوپولیسم در اروپا یکی از قابل توجه ترین تحولات در دوران مورد بررسی است. نقش رکود مالی جهانی و ریاضت اقتصادی از زمان بحران مالی سال 2008 عامل کلیدی در ظهور پوپولیسم در قاره سبز و به ویژه در کشورهایی که بیشتر تحت تاثیر بحران منطقه یورو قرار گرفتند از جمله یونان و اسپانیا، به شمار می رود. با این حال، ناآرامی ها به احزاب سیاسی و نظام های اروپایی پیشین هم کشیده شده است. عوامل گسترده اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فناوری نیز در بسیاری از دیگر نقاط جهان به ناآرامی انجامیده اند.

سر نایجل اینکستر رئیس پیشین عملیات خدمات اطلاعات مخفی بریتانیا طبیعت متنوع این بی ثباتی سیاسی از کشورهای آمریکای شمالی و جنوبی گرفته تا اروپا و خاورمیانه را بارها «موجی انقلابی» خوانده است. با توجه به احتمال گسترش بیشتر پوپولیسم در سال های آتی، این سوال مهم پیش می آید که آیا این بی ثباتی سیاسی بین المللی در آینده و به ویژه در نتیجه ادامه بهبود وضعیت اقتصادی در بیشتر نقاط جهان، از بین خواهد رفت یا خیر.

اگرچه خنثی شدن موج پوپولیستی چندان غیرمحتمل نیست، اما انتظار می رود تظاهرات و اعتراض ها دست کم به 2 دلیل عمده ادامه یابند: اول اینکه یک سری عوامل بی ارتباط با دوران پس از بحران مالی سال 2008 نه تنها از بین نرفته اند، بلکه در مواردی تشدید هم شده اند که از جمله آنها می توان به نقش مختل کننده رسانه های اجتماعی اشاره کرد. دوم اینکه اگرچه بدترین بحران مالی جهانی به پایان رسیده، اما عواقب آن به ویژه برای جوانان بیکار همچنان باقی است و این مساله به درآمدهای بالقوه و چشم انداز شغلی آسیب می زند و موجب نارضایتی می شود. برای نمونه، در اتحادیه اروپا شمار نسبتا زیادی از افراد زیر 25 سال قادر به یافتن کار نیستند و این مساله نگرانی بسیاری از جمله آنگلا مرکل صدراعظم آلمان که نسل جوان را «نسل گمگشته» خوانده، برانگیخته است. این مشکل به ویژه در کشورهایی مانند یونان و اسپانیا جدی است چراکه نرخ بیکاری جوانان در این کشورها به حدود 60 درصد می رسد.

به طور کلی، نمی توان گفت که ظهور پوپولیسم که بعد از گذشت بیش از یک دهه از بحران مالی بین المللی آغاز شده، به اوج خود رسیده است. علت هم این است که عواقب بحران از جمله بیکاری جوانان نارضایتی ها را تشدید کرده است و رسانه های اجتماعی هم نقشی تحریک کننده در تشدید این نارضایتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایفا می کنند.

منبع: گالف نیوز / مترجم: طلا تسلیمی